ادامه توقف بهره برداری صنعتی از چوب جنگل های هیرکان

نقی شعبانیان امروز (دوشنبه) در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری مجله خبری کشاورزی درباره وضعیت کنونی جنگل های هیرکانی افزود: جمهوری اسلامی ایران که حدود 14 میلیون هکتار جنگل دارد، از نظر پوشش جنگلی و جنگلی ضعیف است. به عنوان یکی از کشورهای کم پوشش جنگلی به شمار می رود که سهم سرانه جنگل ها در ایران حدود 1700 هکتار است، در حالی که سهم سرانه جنگل های جهانی حدود 6 دهم هکتار است، یعنی سهم سرانه جنگل در … جهان بیش از سه برابر سهم سرانه جنگل در ایران است.

معاون امور جنگل‌های سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور تصریح کرد: علاوه بر این، بیشتر جنگل‌های ایران در مناطق خشک و نیمه‌خشک قرار دارند و تعداد کمی از آن‌ها به نام جنگل‌های هیرکان در مناطق مرطوب گسترده شده‌اند. مناطق و مناطق نیمه مرطوب و این واقعیت ما را در حفظ، احیاء و توسعه جنگل در ایران سنگین تر می کند.

وی تصریح کرد: جنگل های شمال ایران با نام جنگل های خزر یا جنگل های هیرکان به وسعت حدود 2 میلیون هکتار به صورت نوار سبز در نیم رخ شمالی رشته کوه البرز به طول حدودا. 800 کیلومتری شرق استان اردبیل و تقریباً به مرزهای استان خراسان شمالی می رسد.

به گفته این مسئول، این جنگل ها که از دریای خزر شروع می شوند، از نظر ارتفاع، جنگل های خزری نامیده می شوند و در ارتفاع تقریبی 2100 متری از سطح دریا گسترده شده اند. اگرچه بخش زیادی از این جنگل‌ها در مناطق استپی حاشیه دریای خزر از بین رفته‌اند.

شعبانیان بیان کرد: این جنگل ها از نظر قدمت، تنوع زیستی، نقش زیست محیطی و نقش اجتماعی و اقتصادی در زمره با ارزش ترین جنگل های ایران به شمار می روند، اما به دلیل دارا بودن وسعت بسیار در زمره با ارزش ترین جنگل های جهان قرار دارند. تعداد جنگل ها مثل آنها در دنیا کم است.

وی خاطرنشان کرد: جنگل های شمال ایران بقایای جنگل های دوران سوم زمین شناسی و بیش از یک میلیون سال قدمت دارند و قدمت آن ها را گاهی بیش از 40 میلیون سال تخمین می زنند. این جنگل‌ها بخش محدودی از جنگل‌های اولیه جهان را تشکیل می‌دهند که مشابه آن در اروپا تقریباً در دسترس نیست.

معاون امور جنگل های سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور افزود: با توجه به قدمت جنگل های هیرکان بزرگ و ارزش ژنتیکی و اکولوژیکی بالای آن ها، بخشی از این جنگل ها (حدود 307 هزار هکتار) به عنوان میراث طبیعی به ثبت رسید. فهرست یونسکو برای سال 2018. آنها از جنبه های مختلف حائز اهمیت هستند، از جمله از سوی دیگر، وظیفه ما را برای حفظ، احیا و توسعه این اکوسیستم های ارزشمند افزایش می دهد.

وی بیان کرد: تا قبل از سال 1338 مدیریت جنگل های هیرکانی بر اساس برنامه های مدون جنگلی نبود و بهره برداری از این جنگل ها بیشتر توسط بخش های کشاورز به ویژه پیمانکاران خارجی انتخاب می شد و از سال 1338 تا 1360 سیستم مدیریت هیرکانی انجام می شد. جنگل ها بر اساس طرح های کلاسیک بود.

شعبانیان گفت: مدیریت جنگل های شمال از سال 1377 تا 95 در قالب طرح های جنگلی بر اساس روش های کلاسیک کاشت در همان سال، قطع یکباره، روش های پناه گیری تدریجی و قطع چوب در دوره های مختلف و از سال 1999 تا 1992، سیستم مدیریت بر روی روش انتخاب فردی و برداشت غیرمتمرکز اتخاذ شد.

وی افزود: از این رو از سال 1392 تا 1396 طرح های جنگلی مبتنی بر رویکردهای همگام با طبیعت، پایداری اکوسیستم و تنوع زیستی در قالب کشت های غیرمتمرکز مورد توجه قرار گرفت و محور اصلی تمامی طرح های جنگلداری تا سال 1396 چوب بود. یک جنگل بود.

معاون امور جنگل های سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: در چهار دهه گذشته با توسعه دانش زیست محیطی و زیست محیطی در خصوص مدیریت جنگل، رویکرد جدیدی در دنیا حاکم شده است به گونه ای که دیگر به جنگل ها نگاه نمی شود. به عنوان منبع تولید الوار و دیگر ارزش های غیر چوبی جنگل ها به ویژه ارزش های زیست محیطی اکوسیستم های جنگلی و به دنبال آن افزایش شاخص های پایداری در طرح های جنگلی بیشتر مورد توجه قرار می گیرد.

وی افزود: پیرو چنین رویکردی در دنیا، در ایران نیز در یکی دو دهه گذشته توجه بیشتری به خدمات غیر چوبی و ارتقای شاخص های پایداری جنگل های هیرکان در برنامه های جنگلی تا سال 1395 بر اساس بند «و ماده 38 قانون در برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجرای طرح‌های جنگلداری در جنگل‌های هیرکان متوقف شد.

شعبانیان تصریح کرد: در مدت سه سال باید طرح‌های جایگزینی تحت عنوان «طرح مدیریت پایدار منابع طبیعی هیرکانی» تهیه و اجرا شود تا تداوم ارائه خدمات و تولید محصولات جنگلی برای نسل‌های آینده بدون افت ارزش‌های ذاتی تضمین شود. و قدرت تولیدی جنگل و همچنین بدون تأثیرات مضر بر محیط فیزیکی و اجتماعی اطراف در جنگل ها.

وی بیان کرد: به دلیل مشکلات عدیده اجرایی به ویژه مشکلات مالی و اعتباری، تهیه طرح های جایگزین به تعویق افتاد و از سال 1402 هجری شمسی مشکل اعتباری مربوط به تهیه این طرح ها تا حد زیادی حل شد و منابع طبیعی و حوزه های آبخیز نیز حل شد. سازمان مدیریت کشور کار تهیه طرح های مدیریت پایدار جنگل را در هیرکانی آغاز کرده است.

معاون امور جنگلبانی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور افزود: مرحله مقدماتی (تهیه دستورالعمل) تا کنون به پایان رسیده است و فاز نیمه تفصیلی ۱۰۴ منطقه از مزارع هیرکان به مساحت ۲.۹ میلیون. هکتار به اتمام رسیده است و سازمان منابع طبیعی در حال حاضر بر اساس ارزیابی پتانسیل اکولوژیکی، مدل های خاص و کاربری های مناسب (9 کاربری شامل جنگلداری، مرتع، کشاورزی و آبزی پروری) در مرحله اجرای تفصیلی در فاز نیمه تفصیلی مشارکت دارد. (توسعه صنعتی، ذخیره، حفاظت و پشتیبانی، گردشگری و کویر) برای 104 حوزه آبخیز میدان هیرکانی شناسایی و نقشه پهنه بندی تهیه شد.

وی گفت: در مرحله اجرای تفصیلی، برای هر یک از کاربری های خاص، برنامه ای برنامه ای و فنی تهیه و با مطالعه دقیق و بر اساس برنامه زمان بندی در سال های 1402 و 1403 برای 45 حوزه طرح مدیریت پایدار و بر اساس برنامه فعلی انجام می شود. جهت تا پایان سال 1406 هجری قمری و این طرح برای تمامی حوضه های هیرکانی تهیه می شود.

شعبانیان گفت: تفاوت طرح مدیریت پایدار جنگل هیرکان با طرح های جنگلی قبلی در سیاست کلی، اصول طراحی، اهداف، استانداردها، شاخص ها، روش انجام مطالعات، نحوه اجرا، نظارت، مستندسازی و ارزیابی است. که این طرح ها شامل تثبیت و تقویت اکوسیستم های طبیعی حوزه آبخیز و حفظ تنوع زیستی و بهبود آن (گیاهی و جانوری)، افزایش پایداری اکوسیستم جنگلی در برابر تغییرات اقلیمی و پیامدها و مخاطرات زیست محیطی، ممنوعیت بهره برداری اقتصادی از چوب است. اهداف و استفاده از سایر قابلیت های منابع غیر چوبی، جنگلی مبتنی بر ارزیابی پتانسیل زیست محیطی، ارتقای سطح فرهنگ عمومی و مسئولیت اجتماعی و تبیین جایگاه مردم و جوامع محلی و مشارکت آنها در حفاظت. و شناسایی استعدادهای غیر چوبی حوزه های آبخیز جنگلی و استفاده خردمندانه از آنها، ایجاد همگرایی و هماهنگی نظام آموزش عالی و توجه بیشتر به کاربردهای پژوهشی و ارگان های اجرایی خواهد بود.

معاون امور جنگل‌های سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: سازمان منابع طبیعی به منظور تسریع در روند تهیه طرح‌های مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی از تمامی توانمندی‌های کشور از جمله شرکت‌های مشاور، دانشگاه‌ها و نهادها استفاده خواهد کرد. موسسات تحقیقاتی و همچنین توانمندی های متخصص در داخل سازمان.

شعبانیان افزود: در سال 1402 هجری شمسی مطالعات پایش و ارزیابی پایداری و شکنندگی جنگل های هیرکانی (آمار دوره ای در سطح ایالت برای جنگل های هیرکانی) انجام شد و پایداری جنگل های هیرکانی با استفاده از فناوری روز و آمار اکوسیستمی علاوه بر آن بررسی شد. به آسیب شناسی

به گفته وی، طرح های جایگزین در راستای حفاظت از جنگل ها، حفظ اعتبارات موجود و طرح های حفاظت فنی در جنگل های هیرکانی اجرا می شود.

وی وابستگی سنتی مردم محلی به مناطق جنگلی، قاچاق چوب، حضور دام در جنگل، تغییر کاربری عرصه های جنگلی و توسعه ساخت و ساز را از چالش های اصلی جنگل های هیرکانی عنوان کرد و گفت: برای رفع این چالش ها، که به برکت عزم جدی ملی و همکاری همه نهادها به ویژه قوه قضائیه ضروری است.

معاون جنگلداری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: در سال های اخیر و علیرغم همه مشکلات و اختلالات موجود از نظر منابع مالی و انسانی (کارشناس و هزینه انجام مطالعات)، سازمان مذکور تغییرات اساسی و تحول شگرفی در نحوه مدیریت منابع طبیعی منطقه هیرکانی با بهره گیری از نظرات دانشگاهیان، موسسات تحقیقاتی و صاحب نظران، تلاش های علمی و عملی فراوانی در جهت استقرار مدیریت پایدار منابع طبیعی در منطقه انجام داده است. . منطقه هیرکانی، اما مشکلات فراوان به ویژه محدودیت های مالی و عملیاتی، مانع تحقق آن است. اهدافی ارائه شده است که با وجود تلاش های متعدد، اقدامات انجام شده کافی به نظر نمی رسد.

وی افزود: بنابراین استقرار مدیریت پایدار منابع طبیعی در منطقه هیرکانی (جایگزین طرح) نیازمند عزم و اراده ملی، همدلی همه نهادها و ادارات ذیربط، تامین منابع مالی و برنامه ریزی مناسب است.