مهندسی بینهایت: کشاورزی هوشمند و تغذیه پایدار مجله خبری کشاورزی

هنوز سطح زیر کشت برنج در ایران محدود است و میزان برداشت در هکتار بسیار پایین است. در ایران نظام دهقانی یعنی اراضی زیر ۱۰ هکتار وجه غالب نظام کشاورزی خانوادگی را تشکیل میدهد. آن به عنوان وجه وصفی توسعه، وضعیتی است که مطلوب بودن و امکانات موجود در طول زمان کاهش پیدا نمی­کند و از کلمه Sustenere (Sus یعنی از پایین Teneres یعنی نگه داشتن) به معنای زنده نگه داشتن گرفته شده است که بر حمایت یا دوام بلند مدت تاکید می­کند(زاهدی،1384، 79). پایداری نگه­داری بدون اضمحلال، پشتیبان و تکیه گاه زندگی است(Gane,2007,132). فکر افزایش تولیدات موادغذایی از طريق سرشکن کردن خطرات روی تعدادی بیشتر و نیز برقراری یک سیستم مؤثر اعتباری برای پشتیبانی از تولیدات غذایی و نوعی اگاهی روزافزون به لزوم ایجاد یا تکمیل سیستم بیمه محصولات، بطور اخص غلات، مناسب با شرایط هر کشور در میان کشورهای در حال رشد آسیا و اقیانوسیه در حال پیدایش و تکوین میباشد.

در شرکتهای سهامی زراعی با برنامه توسعه بخشهای پسین و پیشین، ایجاد کارگاه تولید نشاء، کارخانه بوجاری و تولید بذر اصلاح شده و یا راهاندازی واحدهای فرآوری محصولات(مانند: بستهبندی زعفران و صنایع لبنی) شرکتهای حمل و نقل و امکانات پشتیبانی فنی (مانند: باسکول، پمپ بنزین و. دولت همه ساله برای خرید تضمینی گندم هزینههای زیادی را از جمله هزینه انتقال گندم به انبارها، هزینههای نگهداری محصول، حمل و نقل و… تحقیقات وی روش های کشاورزی مانند آبیاری و بذرپاشی ، پرورش دام و دامنه محصولات کشت شده از گندم ، جو و برنج ، تا محصولات نقدی بدنام تر توتون و تریاک را در بر می گیرد.

قنبری و حمید برقی (1387)، در پژوهشی با عنوان “چالش­های اساسی در توسعه پایدار کشاورزی ایران”، برخی از پتانسیل­ها و تنگناهای فراروی بخش کشاورزی کشور را در ارتباط با توسعه پایدار کشاورزی مورد بحث و بررسی قرار می­دهد و نتایج می­گیرد که توسعه پایدار کشاورزی در کشورمان علاوه بر چالش­های جهانی با چالش­ها دیگری نیز مواجه است از جمله: فرسایش شدید منابع خاک، هرز روی و عدم بهره­وری مناسب از منابع آب­های سطحی و زیرزمینی، تخریب پوشش گیاهی و کاربرد غیر اصولی از منابع طبیعی، بالا بودن ضایعات محصولات کشاورزی، بیکاری در مناطق روستایی، دوگانگی در ساختار مناطق شهری و روستایی، مدیریت توسعه روستایی، امنیت سرمایه­گذاری در بخش­های تولیدی. ما در این تجارت دوسویه میتوانیم از سوریه زیتون، از پاکستان انبه و از سایر کشورها محصولات دیگری وارد کنیم تا منافع مشترک کشورها به هم گره بخورد و به تبع مناسبات اقتصادی و مسائل سیاسی هم از همکاریهای فی مابین در وضعیت و روند مطلوبتری قرار بگیرد. این اتفاق باعث می شود تا کشاورزان دیگر نتوانند گیاهان را در مزارع خود بکارند و مجبور می شوند تا برای کشت محصول به مکان های دیگری بروند. وی، افزایش بهرهوری و حمایت از کشاورزان را از مهمترین اهداف اجرای طرح کشت قراردادی عنوان کرده و افزود: علمی کردن کشاورزی با استفاده از ظرفیت نظام مهندسی کشاورزی از طریق ارائه نکات فنی و افزایش میزان تناژ برداشت و تولید از دیگر اهدافی است که در کنار ساماندهی تولید محصولات کشاورزی در این طرح دنبال میشود که فعلا محصولات استراتژیک مانند گندم و دانههای روغنی را در دستور کار داریم.

علیپور و دیگران (1387)، در پژوهشی تحت عنوان “دانش و گرایش محققان سازمان ترویج، آموزش و تحقیقات کشاورزی نسبت به کشاورزی پایدار”، به سنجش گرایش ذهنی و عملی محققان کشاورزی نسبت به مفهوم کشاورزی پایدار پرداخته است. او میگفت مجموعه نتایج تحقیقات شماها برای ما خیلی با ارزشترومهمتر از این مبالغ ناچیز است. بیتردید ما از نظر کشاورزی در منطقه بینظیر هستیم، بنابراین اگر به تولید و صادرات در کشاورزی بها داده شود میتوانیم با فروش محصولات خود به کشورهای منطقه چون افغانستان، پاکستان، ترکیه و کشورهای عربی حاشیه خلیجفارس، ظرفیت صادرات محصولات کشاورزی را به شدت افزایش دهیم. ظرفیت مکانیزاسیون این شرکتها طی ۹ ماه گذشته افزایش یافته تعداد ۶۰۱ واحد مکانیزاسیون در شرکتهای تعاونی تولید وجود دارد که به کشاورزان عضو و نیز سایر کشاورزان متقاضی در منطقه خدمات دهی میکند(تنوع ماشین آلات موجود در شرکتهای تعاونی ۴۳ نوع می باشد). یکی از مزیتهای صادراتی جمهوری اسلامی ایران در منطقه مبحث کشاورزی است که صنعت غیرقابل رقابتی در منطقه به شمار میرود. دور جدید توسعه تعاونی های تولید روستایی از سال ۱۳۶۸ (از آغاز اجرای برنامه اول توسعه) با تاسیس ۵ شرکت جدید آغاز گردید و در سالهای بعد شتاب بیشتری گرفته، و تا پایان دی ماه سال ۱۳۹۷ تعداد تعاونی های تولید روستایی به ۱۳۹۹ شرکت تعداد ۶۴۰۰ روستا را در ۳۱۱ شهرستان کشور(سطح پوشش ۷۲% از کل شهرستان های کشور) تحت پوشش دارد و تعدا ۶۳ اتحادیه تعاونی تولید روستایی ملی، استانی و شهرستانی،۳,۳۷۰,۰۰۰ هکتار اراضی تحت پوشش، ۴۱۰,۰۰۰ بهره بردار کشاورز عضو،حدود ۹% اراضی زیرکشت دیم کشور، حدود ۳۰ % اراضی زیرکشت آبی کشور رکوردهایی هستند که شرکتهای تعاونی تولید به آنها رسیده اند.

متأسفانه روش سرکوب قیمتی که دولت در برابر محصولات کشاورزی همواره دنبال کرده، کشاورزان را ناراضی و آنها را در مرز ورشکستگی قرار داده است. نماینده اصفهان در شورای عالی استان ها میگوید: اکنون قیمت خرید تضمینی پیاز هر کیلو ۴۰۰ تومان اعلام شده اما هزینه تمام شده پیازی که برداشت می شود بیش از یکهزار تومان است، چطور کارشناسی، نظارت و جمع بندی انجام شده که چنین قیمتی برای خرید تضمینی پیاز اعلام کردهاند؟ این نیروی کار از لحظه کاشت تا برداشت محصولات فعالیت میکنند. شما میتوانید به کشت گلخانهای خیار یا گوجه به تنهایی بپردازید و چیزی در حدود 600 تن محصول را در هر هکتار برداشت کنید. گفتنی است خاک های نسبتا سنگین و یا شور برای کشت خیار مناسب نیستند. این استراتژی در پی گسترش منافع توسعه در بین فقیرترین افرادی است که در نواحی روستایی به دنبال امرار معاش هستند. در عرصه جهانی، نگرشی بر زمینه­های تحولی جوامع پیشرفته کنونی گویای آن است که منشأ توسعه­ یافتگی­ بسیاری از این ممالک، مازاد تولید در بخش کشاورزی بوده و در مراحل اولیه توسعه، مبناساز تحولات شده است (مطیعی­لنگرودی و شمسایی،1386، 85). در کشورهای رو به رشد و در حال­گذار نیز، کشاورزی در تحکیم پایه­های اقتصاد آن نقشی اساسی ایفا می­کند.

هم چنین افزایش تولیدات کشاورزی نیازمند بکارگیری تکنولوژی­های مدرن بوده که استفاده از کود و سموم دفع آفات را می­طلبد. در صورت حمایتهای منطقی از کشاورزان میتوان به حضور هر چه بیشتر آنها در بازارهای داخلی و منطقهای امید داشت، از این جهت که اقتصاد ما را به اقتصاد کشورهای همسایه گره میزند و صادراتی دوسویه از سوی کشورها رقم میخورد. ما از نحوهی کاشت محصولات کشاورزی را از ابتدا در اینجا گرد هم آوردیم،مطالبی مانند، اینکه چه محصولاتی را با چه شرایطی پرورش دهیم و چه زمان چه دانه و بذری بکاریم را در این مقاله بررسی میکنیم. دولت مقرر کرده تا سال آینده گندم را از کشاورزان ۴هزارتومان خریداری میکند، در حالی که نرخ گندم در بازارهای جهانی ۷هزار تومان است، بنابراین دولت نهتنها کمترین کمکی در سال جهش تولید به کشاورز نمیکند بلکه حق و حقوق کشاورز را هم نادیده میگیرد و به کشاورزان ظلم میکند. کشاورزی هوشمند به اقلیم خواستار مجموعه ای از اقدامات توسط تصمیم گیرندگان از مزرعه تا سطح جهانی، برای ارتقاء انعطاف پذیری سیستم های کشاورزی و معیشت و کاهش خطر ناامنی غذایی درحال حاضر و آینده است. ریشه این مباحث از گزارش کمیسیون برانت­لند (1987م) تحت عنوان آینده مشترک ما نشات می­گیرد(Avijit,1998,96).

از آن جا که این بخش اقتصادی از نظر تأمین نیازهای غذایی مردم، تأمین مواد اولیه صنایع، اشتغال افراد و ایجاد درآمد اهمیت دارد، ثبات و استمرار رشد آن را می­توان از عوامل عمده­ی کمک کننده به ثبات اجتماعی و رشد اقتصادی جامعه به شمار آورد (Gongn&Lin,2000, 27). به عبارتی، رشد فزاینده جمعیت نیاز جوامع را به تولید مواد غذایی افزایش داده که این عامل خود نیازمند گسترش تولیدات کشاورزی است. از نظر پاسخگویان، نتایج تحقیقات آنان پیامدهایی هم چون افزایش عملکرد در واحد سطح، حفظ تولیدات کشاورزی در دراز مدت، حفظ منابع طبیعی و کشاورزی و نیز افزایش تولید و درآمد کشاورزان را در بر داشته است.

همچنین، براساس نتایج این سرشماری ۱۳۸۲، سهم تحصیل کردههای کشاورزی در میان شاغلان بخش بسیار کم سایت agriculture-na بود. موز تنها میوه مجاز وارداتی است که مصرف مناسبی را هم در کشور دارد و سال گذشته 467 هزار و 500 تن آن به ایران وارد شد و امارات با تامین 388 هزار تن موز باز هم بیشترین سهم را در بازار این میوه مورد نیاز ایرانیان دارد و پس از این حاشیه نیشن خلیج فارس، کشورهایی مانند هند، سوئیس و بزریل رتبههای بعدی را در تامین این محصول برای ما دارند. محصولات مناطق بیابانی ایران هم از جمله محصولات خاص منطقهای به شمار میروند که در همه دنیا مشتریان خاص خود را دارند. قانونی که دانشگاه را به عارضه یابی و ارائه برنامه مکلف کند و بر اساس برنامه توسعه و بهبود و کنترل کیفی دانشگاه بخش اجرایی را به اجرای طرح ها و پروژه ها بگمارد و بعد از اجرایی شدن پروژه ها سیستم بهره برداری بر اساس نظارت علمی دانشگاه عملی شود، این پروسه ای است که در کل جهان اجرایی می شود ولی متاسفانه در کشور ما به دلیل مقاومت هایی که در هر دو طرف وجود دارد عملی نشده است، تنها راه حل ایجاد سازو کارهای قانونی است تا بتواند مقاومت های دوگانه را شکسته و تمام توان علمی و عملی کشور را در یک مسیر و هدف نهادینه کند.

بابایی با اشاره به آغاز طرح صدور سند مالکیت اراضی کشاورزی از بهمن ماه سال گذشته افزود: ۱۵ درصد اراضی کشاورزی در کشور سند دار شدند و اکنون ۹۵ درصد اراضی ملی با همراهی بخشهای مختلف حدنگاری شده است. این در حالی است که خیل عظیمی از فارغ التحصیلان دانشگاهی در رشته های مختلف کشاورزی جویای کار میباشند، امّا به سبب مهیا نشدن شرایط لازم برای اشتغال آنها در بخش کشاورزی، یا بیکار و یا مجبور به اشتغال در سایر بخش های اقتصادی هستند. این نرم­افزار برای ایجاد پیوند بین کدها و یا برچسب­ها با متن یا قسمتی از متن به کار می­رود و امکان تحلیل متن و مفهوم آن در رویکردی سیستمی فراهم می­گردد (میرزامحمدی،1391؛ دولانی و همکاران،1391، 86). در تحقیق حاضر در بخش تحلیل متن، و فراوانی ابعاد و شاخص­های توسعه پایدار کشاورزی از این نرم­افزار استفاده شده است. به بیان دیگر می­توان گفت راهبرد توسعه روستاها بنا به پیوند ناگسستنی و عمیق این فضاها با بخش کشاورزی، در گرو اصلاح، بهبود و توسعه سازمان بخش کشاورزی در فضاهای روستایی است. اگر تمامی را به هم پیوند بزنیم یک ترکیب بهینه خواهیم داشت که بیشترین امتیاز را خواهد داد که در مورد نیز همین طور است.

از طرفی دیگر، در جوامعی هم چون کشور ما تا قبل از روی کار آمدن درآمدهای نفتی، اقتصاد ملی بر پایه کشاورزی استوار بود و تنها منبع تامین خزانه و هزینه­های دولت به شمار می­رفت. به نظرم باید این پدیده را در ساختارهای مدیریتی حاکم بر نظام های بهره برداری کشور دید. این امر امکان کاربرد روشها، فنون و ابزار و ماشین آلات نوین، کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری با حفظ استقلال و انگیزه های فردی را فراهم می سازد. کشاورزی پایدار، توسعه سیاست­ها و عملیاتی است که توانایی مردم را برای تولید غذا و پوشاک تضمین کرده، وضعیت اقتصادی و تجاری کشاورزی و ارزش­های اجتماعی را حفظ می­کند، بی­آنکه سبب تخریب منابع طبیعی شود. مواد غذایی و گیاهان ارگانیک که محصولات زیستی نیز گفته می شود. توان تاثیرگذاری بر کشاورزی و تولیدات محصولات غذایی را دارند که باید با استفاده از فناری های روز سعی کرد تا مشکلات را حل نمود. بنا به تعریف بانک جهانی نیز توسعه روستایی استراتژی است که برای بهبود زندگی اقتصادی و اجتماعی گروه مشخصی از مردم که همان روستائیان فقیرند، طراحی می­شود. در کشور ما نیز“چرخه چالش­ها” در بخش کشاورزی نظیر عدم افزایش سطح زیرکشت، سه برابر شدن جمعیت کشور در طی 40 سال گذشته و کاهش مساحت اراضی مفید، افزایش فشار اکولوژیکی در فضاهای تولید محصولات کشاورزی (نواحی روستایی)، استفاده مکرر از زمین، استفاده نادرست و مخرب از منابع آبی، کاهش راندمان عوامل بنیادی تولید (آب و زمین) و به صرفه نبودن تولید در این بخش، پیری جمعیت بهره­بردار در بخش کشاورزی و عدم رغبت جوانان به فعالیت در آن سبب گردیده تا این بخش مهم اقتصادی به مرور زمان دچار ناپایداری مفرط شود.

قاسم نوروزی در گفت و گو با ایسنا، به موضوع سیستم نظارتی در حوزه بازرگانی اشاره و تاکید کرد: کشور صادر کننده باید مجموعه ای از استاندارهای زیست محیطی را رعایت کند، امکان ندارد استانداردها به بازرگانی اعلام نشده باشد. بررسی جایگاه توسعه پایدار در برنامه­های توسعه به عنوان هدف اصلی تحقیق آن را از سایر پِژوهش­های انجام شده متمایز می­سازد که می­تواند در راستای ارتقاء و توسعه فرهنگ نظارت، ارزیابی و جهت­دهی توسعه کشور مورد استفاده متولیان امر قرار گیرد. از این جهت غیرقابل رقابت عنوان میشود؛ چرا که ایران با وسعت سرزمینی و جغرافیایی بزرگ و متنوع به عنوان کشوری چهار فصل در بخشهای اصلی از شمال غرب تا جنوب غرب از آب و خاک کافی و زمینهای مستعد و حاصلخیزی برای کشاورزی برخوردار است.

گام گذاشتن در این حوزه به شدت به نفع اقتصاد و زمینهساز استفاده از ظرفیت اقتصادی کشور است. از تعداد ۱۳۹۹ شرکت های تعاونی تولید موجود در کشور تعداد ۶۲۳ شرکت تعاونی جهت تقویت بنیه شرکت دارای ۳۲ نوع فعالیت های جنبی می باشند مانند کلینیک های گیاهپزشکی، کارگزاری بیمه، مزارع پرورشی، فروشگاه های سم و کود، . با برنامه ریزی انجام شده در سال آتی قرار است تا برنامه های متنوع سازی کسب و کارهای تخصصی جانبی در شرکتهای مذکور شتاب بیشتری گرفته و حوزه بازرگانی این شرکتها تقویت شود. همچنین پوشش خبری فعالیتهای کشاورزی در حوزههای توسعه روستایی، دام، طیور، زراعت، باغبانی، منابع طبیعی، شیلات و آبزیان، صنایع تبدیلی و تکمیلی، فرهنگ و هنر روستایی و صنایع دستی، بیمه روستایی و عشایری، اقتصاد، پژوهش و تحقیقات کشاورزی، مکانیزاسیون، نهادههای کشاورزی و همچنین اخبار تشکلهای غیردولتی فعال در بخش کشاورزی، بازار و بورس، صنایع جانبی و اخبار مجلس از وظایف مهم و اصلی این خبرگزاری است. مشاهده می­شود در تحقیقاتی که تاکنون در ایران و جهان صورت گرفته، اغلب موضوعاتی نظیر توسعه پایدار کشاورزی، شاخص­ها و الزامات آن را در دستور کار خود قرار داده­اند و در تحقیقات داخلی نیز کمتر به بررسی محتوای برنامه­های کلان توسعه در ارتباط با توسعه پایدار کشاورزی پرداخته شده است.

تلاش­های مربوط به کشاورزی و توسعه روستایی پایدار حول سه محور اساسی قرار دارد که شامل امنیت غذایی، ایجاد اشتغال و درآمد در مناطق روستایی به منظور ریشه کن نمودن فقر و حفظ منابع طبیعی و محیط زیست است(برنامه توسعه سازمان ملل متحد،1994). نرم­افزار Atlas.ti از جمله نرم­افزارهایی است که به منظور تجزیه و تحلیل کیفی داده­های متنی، گرافیکی، صوتی و تصویری مورد استفاده محققان قرار می­گیرد. نخستین گام و بنیادی­ترین آن به منظور تحقق بخشی به توسعه پایدار کشاورزی، اتخاذ سیاست­ها و راهبردهای متناظر با وضعیت کنونی کشور است و در سطح بین­المللی نیز برنامه­ریزی به عنوان یک چارچوب معین برای رسیدن به اهداف توسعه و خصوصا توسعه پایدار از اهمیت قابل توجهی برخوردار است (جمعه­پور،1377، 165). در ساختار نظام برنامه­ریزی و اجرایی حاکم بر کشور ما، برنامه­های پنج ساله توسعه در سطح کلان و ملی جریانات و روند ویژه سیاست­گذاری­ها و برنامه­های عملیاتی را شکل می­دهد و میزان توجه و گرایش به پیاده­سازی رویکردها و رهیافت­هایی هم چون توسعه پایدار و به خصوص توسعه پایدار کشاورزی در ارتباط مستقیم با برنامه­های پنج ساله توسعه قرار دارد. در واقع کاربرد این نرم­افزار در مطالعات و تحقیقات کیفی به منظور تئوری­سازی است.