سه چالش کشاورزی ایران درانتظارتدبیر/بلاتکلیفی الگوی کشت ۱۰ساله شد مجله خبری کشاورزی

بانک کشاورزی به مصوبه مورخ ۵۸/۹/۲۹ مجمع عمومی بانکها با اجازه حاصل از ماده ۱۷ لایحه قانون اداره بانکها از ادغام بانک های “تعاون کشاورزی” و “توسعه کشاورزی” تشکیل گردیده است. 8 – تهیه و تنظیم بودجه صندوق و پیشنهاد آن به مجمع عمومی جهت تصویب. عواملی ازجمله باران و برف، سرعت و جهت باد، سطح رطوبت، میزان و نوع پوشش ابرها در آسمان، درجه حرارت، مناطق کمفشار و گردبادها، و تغییرات ناگهانی فاجعهبار مانند مه، یخبندان، تگرگ، رگبار و رعدوبرق میتوانند تأثیر شگفتانگیزی در کشاورزی ایجاد کنند. این شرکت در درجه اول از داده های ماهواره ه ای Sentinel استفاده می کند ،به طوری که داده ها هر سه تا پنج روز به عنوان بخشی از برنامه فضایی Copernicus اتحادیه اروپا، با داده های تحلیل شده توسط شرکت BayWa Group Vista GmbH ، مستقر در مونیخ ، منتقل می شود.

این همکاری تا سال 1390 ادامه داشت و بدلیل بیماری قلبی و عدم امکان تردد متوالی طبق نظر پزشک از تهران به اقلید، پس از راهنمائی 25 پایاننامه و چندین مورد ثبت اختراع یا نوآوری و ارائه مقالات متعدد در کنگرههای جهانی ژاپن، آمریکا و فرانسه از ادامه کاردر آنجا انصراف دادند. در رسانههای اصلاحطلب نیز متغایر بودن استاندارد در کشورهای مختلف و عدم توافق کشورها بر سر سم استفاده شده، مورد توجه قرارگرفته است. مثلاً در کنگرهای که اینجانب اخیرا در دانشگاه توکیو یا پکن در چند سال پیش برای ارائه مقاله حضور داشتم، پروفسور وانگ مدیر بخش کشاورزی آنجا با فراهم کردن بازدیدی از قسمتهای تحقیقاتی مختلف به ما نشان داد که بنابر سیاستگذاری نظام حکومتی، آنها را موظف کردهاند تا با ایجاد ارتباطات بسیار نزدیک با مراکز علمی تحقیقاتی کشورهای پیشرفته غربی نظیر امریکا و اروپا، باید خود را مجهز به آخرین پدیده های بروزعلوم و فنون پیشرفته نظیر” کشاورزی دقیق” نمایند. در نتیجه با نادیده گرفتن راهکارهای مناسب اصولی فراگیر و یکپارچه ملی، نهتنها از حیث علمی بلکه مدیریتی بالاترین فجایع و بحرانها را دربخش مهم کشاورزی و نهایتاً محیط زیست فراهم کردهاتد که آحاد مردم شریف ایران عزیز شاهد عواقب مخرب و نابود کننده اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و زیست محیطی آن هستند.

4) بسیاری از دستاندرکاران بخش کشاورزی، ورود فناوریهای نوین را بدون بومیسازی اشتباه میدانند و عدهای نیز همگامی با جهان را ضروری میدانند. از طرف دیگر عدم بارش باران برای مدت طولانی نیز همین اثر را خواهد داشت. عبدی بیان کرد: حفظ کیفیت محصول به هنگام برداشت، انتقال، فرآوری، بسته بندی، انبارداری و عرضه یکی از مواردی است که کمتر در مورد آن بحث شده است، برای مثال عدم دقت باغبانان در برداشت محصولاتی مثل انواع لیمو و سیب، سبب کاهش کیفیت محصول شده و طعم و مزه آن نیز تغییر یافته و تلخ میشود. اینها همچنانکه بر تغییر روشهای سنتی موجود اصرار فراوانی ندارند و لیکن مرتباً خود را با آخرین پدیدههای علمی و نوین جهانی وفق داده و درحال تکامل هستند.

بحث بر سر این است که اساتیدی که آنها را آموزش دادهاند باید آنها نیز با تجهیز خود به آخرین پیشرفتهای علمی، با دست در دست قراردادن با مدیران ارشد نظام و سیاستگذاریهای صحیح راه را برای جذب نه تنها این خیل عظیم مهندسین بلکه سایر فارغ التحصیلان دانشگاه به بازار کار بخش کشاورزی نوین فراهم کنند که نکرده اند. ایشان پس از فراهم کردن امکانات ایجاد دوره کارشناسی مهندسی مکانیک ماشینهای کشاورزی در دانشگاه صنعتی اصفهان و پذیرش اولین دوره دانشجو در سال 1369 بالاخره در سال1371 و پس از سالها تعویق با قبولی در کنکور اعزام بخارج، عازم دوبلین و پس از 9 ماه بدلیل هزینه بالا و فقر امکانات تحقیقاتی دانشگاه UCD و به توصیه وزارت علوم به دانشگاه نیوکاسل انگلستان انتقال یافتند. اکثراً نیروهای انسانی جوان و ارزشمند در مناطق روستایی و کشاورزی، بدلیل افزایش قیمت اراضی بر اثر تغییر کاربری یا اخذ مدارج تحصیلی عالی و سختی و هزینه بالای کار کشاورزی (حتی عملیات مکانیزه) و قیمتهای نازل و مدیریت نشده محصول تولیدی مثل سیب زمینی امسال ترک دیار کرده و عازم کلانشهرها و حتی خارج از کشور میشوند.

از این سه نوع روش خرید محصولات از کشاورزان کدام متناسب با وضعیت اقتصاد کشاورزی ایران است؟ آیا این کجرویها و سوء مدیریت ها از کجا سرچشمه گرفته و کدام مقامی مسئول و متولی آن میباشد؟ 1) همانگونه که استحضار دارید، مهندسی ماشینهای کشاورزی (بهعنوان رشته مادری مهندسی مکانیک ماشینهای کشاورزی (بیوسیستم) و مکانیزاسیون) در سالهای اخیر گام را فراتر از طراحی و مدیریت صرف ماشینهای کشاورزی نهاده و با نگرشی فنی و سیستمی به دنبال تأمین امنیت غذایی و توسعه پایدار است. پس این مهندسین گرامی حتی برای جذب شدن به بازار کار متکی بعلمی هستند که ازطریق اساتید بآنها القاء گردیده و گرچه بصورت موردی و جهشی کارهائی فراتر ازیادگیری از دانشگاه انجام میدهند ولی اکثرا با محتوی علمی و پژوهشی فراتر از اساتید خود نیستند.

در مورد اینکه کشاورز باید خود را با این فن آوری تطبیق دهد، صرفا ممکن است منظور کشاورزان سنتی موجود نباشد بلکه مجتمع ها یا مجموعههای کشاورزی نوین مطرح باشند که اکثریت عوامل انسانی آن را کارشناسان تحصیکرده دون پایه تا بلند مرتبه علمی بعنوان محقق تمام وقت تشکیل میدهند که بطور جمعی و با تخصصهای متنوع امور اجرائی کشاورزی منطبق با پیشرفتهای علمی روز را رصد میکنندو در این پروسه کشاورزان سنتی علاقه مند ذیصلاحیت مطلع نیز میتوانندبکار گرفته شوند. دانستن میزان دقیق کود یک علم است و نیاز به تجزیهوتحلیل دقیق عوامل مختلف دارد. وی اظهار داشت: باید شیوه های سنتی کشت را با تکنولوژی های مدرن ترکیب کنیم و در حوزه های مختلف تکنولوژی را رواج دهیم.

ایشان درسال 1377، پس از تلاش و کار علمی فراوان منجر به ارائه چندین مقاله مطرح و چاپ شده درجورنال کنگرههای جهانی نظیر ASABE، موفق به اخذ درجه دکتری تخصصی در رشته مهندسی ماشینهای کشاورزی با گرایش گسترده تحقیق درعلوم و فنون پیشرفته “کشاورزی دقیق” از سایت agriculture-na دانشگاه نیوکاسل شدند. دکتر اکبر صناعی در سال 1347 با اخذ مدرک لیسانس در زمینه مهندسی کشاورزی از دانشگاه اهواز در دانشکده ملاثانی یا رامین فعلی فارغالتحصیل شدند، در سال 1355 مدرک فوقلیسانس خود را از دانشگاه تهران اخذ کردند و بعنوان عضو هیأت علمی رسمی در گروه ماشینهای کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز جذب شدند تا بلافاصله با حکم وزارتی و دانشگاه یرای طی دوره دکتری تخصصی عازم دانشگاه نورث کارولینای امریکا گردند، اما این فرصت بواسطه معرفی سه دانشجوی مقطع کارشناسیارشد و لزوم ارائه سه درس توسط ایشان و سپس شروع انقلاب و وقوع هشت سال جنگ تحمیلی تا سال 1367 و انتقال ایشان به دانشگاه صنعتی اصفهان میسر نگردید.

مفهوم پیشرفت یا توسعه نه فقط از حیث کمی و کیفی تولید بلکه از حیث لزوم تغییر در رفتار و روشها و یا ابزار و تجهیزات و سایرعوامل و نهاده های تولید نیز است. من آنجا متوجه شدم که چرا چین با کمترین منابع از حیث رشد اقتصادی حتی از امریکا پیشی گرفته است. کره زمین در حال از دست دادن منابع خدادای و طبیعی است که میلیاردها سال در اختیار بشر بوده اما به دلیل رشد فزاینده جمعیت و عدم استفاده درست از آنها، رو به اتمام هستند و این رخداد قریب الوقوع، می تواند تداوم نسل بشر را به خطر بیاندازد. در همینباره اگرچه ایران 97 درصد تولید زعفران دنیا و 115هزار هکتار سطح زیرکشت این محصول از 122هزار هکتار اراضی کشت شده در جهان را در اختیار دارد اما مشکلاتی سر راه این صنعت است که درصورت عدم مدیریت، این فرصتها به تهدید تبدیل خواهد شد. این رویه موجب خواهد شد تا بهدلیل ارزآوری بالای محصولات کشاورزی و ارزبری پایین آن، راهکار مناسبی برای مقابله با تحریمها باشد. پیشبینی میشود که یکسوم کل جمعیت در سال 2025 با کمبود آب روبرو خواهند شد.

ایشان اولین دانشجوو فارغ اتحصیل دکتری در این گرایش در انگلستان و بالطبع در ایران بودند که برای اولین بار با ارائه مقالات متعدد علی الخصوص تحقیقات شخصی در کنگرههای ملی و جهانی اقدام به اشاعه جزئیات آن نمودند. این در حالی بود که مردم 3/1 میلیاردی چین حتی با تراسبندی دامنه سنگلاخی کوهها و بالا بردن خاک و آب با شرایط ابتدائی، نه تنها سرزمینی سرسبز ایجاد کرده بلکه محصولات متنوعی با کیفیت بالا به مردم ارائه میدادند. وی به موضوع سنددار کردن زمینهای کشاورزی اشاره کرد و گفت: اراده کرده ایم که سند به کشاورزان بدهیم، اما این کار سخت است، زیرا در حال حاضر تنها ۴ درصد اراضی کشاورزی سند دارند، اما تلاش داریم تا پایان سال آینده تداخلات را رفع و تا پایان دولت اسناد اراضی را صادر کنیم و این یک کار بین قوهای است که در همین راستا نیز قرارگاهی برای این مهم تشکیل داده ایم و در رفع تداخلات نگاهمان به سمت کشاورز است.

مثلاً مالکیت زمین به روش سنتی به گونهای است که با پیر و فرتوت شدن یا فوت کشاورز اراضی تحت مالکیت او نسل به نسل خردتر و کوچکتر شده و به وراث میرسد، اراضی حاصلخیز کشاورزی روز بروز بدلیل نبود قانون مترقی تغییر کاربری داده شده و به بخش صنعت یا ساختمانهای مسکونی مبدل میشود. اما او درباره چگونگی استفاده از کود در اراضی ایران توضیحی نداده است. او میگفت مجموعه نتایج تحقیقات شماها برای ما خیلی با ارزشترومهمتر از این مبالغ ناچیز است. راهحل فناوری که توسط علم داده برای این مسئله ارائه میشود، سیستم آبیاری خودکار است. این کمک بدین شکل است که بهمحض اسکن پاسخی برای اینکه چه نوع محصولی میتواند در خاک کاشته شود و بیشترین درآمد را داشته باشد، ارائه میکند.

همچنین مفهوم مزرعه هوشمند موضوعی جهانی با کاربردهای بالقوه به عنوان راهحلی برای مشکلاتی مانند افزایش تقاضا برای غذا، کمبود نیروی کار، ناتوانی کشاورزان و همچنین گسترش محصولات پیشرفته کشاورزی است. بنا بر سخنان کشاورز در ایران امسال تولید بیش از اندازه ذرت بوده است و بحث تولید بیش از اندازه نیاز ذرت در حالی مطرح میشود که ایران در برخی دیگر از غلات مانند گندم و جو دچار کمبود بوده و همه ساله بخشی از مقادیر مصرفی خود را از کشورهای دیگر وارد میکند. درحالحاضر برنامه زمانبندی شده ۳ ساله در همه شهرستانهای استان مرکزی برای ساخت گلخانههای بزرگ درحال اجراست و تا پایان سالجاری باید ۱۶۰ هکتار گلخانه به مجموع گلخانههای استان اضافه شود. در کشوری که ما شاهد فسادهای فراوان اقتصادی ناشی از برگشت پول ناشی از فروش ثروت خدادادی نفت هستیم، مسلماً تولیدات پرزحمت کشاورزی بدون برنامه ریزی از طرف یک سیستم مدیریتی مرکزی هوشمندانه، که هیچ پشتوانه قانونی برای برگشت اقتصادی آنها ندارد، پس بنابراین هواخواهی هم ندارد که این امر درشروع ورشکستگی کشاورز و در طولانی مدت به معنی مرگ خاموش بخش کشاورزی میباشد. وی با اشاره به بازار محصولات گلخانه ای خاطرنشان کرد: در فروردین ماه امسال هفت تعاونی فعال گلخانه ای در شهرستان کرمان اتحادیه گلخانه داران را تشکیل دادند تا از این طریق یک برنامه ریزی برای بازار محصولات شود این طرح در شهرستان های زرند و نرماشیر در گذشته اجرایی شده و نتیجه داده است.

این الفاظ برای ما بسیار گرانبها هستند و حاصل سالها تجربه اندیشمندان قدیمی است. حاصل خیز بودن خاک به عوامل متعددی بستگی دارد، این عوامل عبارتند از وجود املاح، آب، اسیدی یا قلیایی بودن خاک، و هم چنین وجود موجودات ریز و ذره بینی در خاک. همانطوریکه درپاراگراف آخر بند سوال 3 ذکر گردید، اولاً تحول فوق ناشی از کاربرد علوم و فنون پیشرفته؛ الزاماً به این معنی نیست که درطول چند سال کل کشاورزی موجود همراه با عوامل آن، بخصوص مالکین و نیروی انسانی کم سواد و سال خورده، محو و نابود گردد. مثلاً کشاورزی در سطح کوچک حتی یک گلخانه و یا وسعت عمل کشتزارکوچک ویا چند ده هکتاری اگر بخواهدمیتواند از سیستم هوشمند مناسب کنترل عوامل و نهاده های مهم تولید استفاده نماید. آقای میرجلیلی هم که ده سالی است محصولات گلخانهای تولید میکند، بسته بندی و بازاریابی نامناسب محصولات گلخانهای یزد را یکی از مشکلات بزرگ این بخش میداند و میگوید: متاسفانه به دلیل نداشتن دانش فنی در بازار صادرات، مجبوریم به کمک واسطه ها، فروش صادراتی مان را انجام دهیم که برایمان به صرفه نیست. ولی تا شرایط موجود، برپایه قبول زیرساختهای سنتی کشاورزی مشتمل برنیروی انسانی ناکارآمد علمی اکثراسالخورده و کم سواد بعنوان اغلب مالکین و طبیعتا چشم به آسمان دوختن و دعا برای نزولات بیشتر خدادادی که حاکم است، هم مهندسین ما با تمام نبوغ و هم سایر فارغ التحصلان دانشگاهی ایران زمین باید در تنگناهای فقر و بیکاری، حتی از تشکیل خانواده و ازدواج هم محروم باشند چون عملکرد آنها بسته به چشم اندازمیدان کاری است که به آنها سپرده میشود که فعلا اصلا خوب نیست.

شیوه کشت گلخانهای با توجه به شرایط کم آبی میتواند راهکاری موثر برای رونق تولید باشد از مزایای این شیوه کشت میتوان به مدیریت مصرف و صرفه جویی آب، تولید محصولات باکیفیت، کاهش ضایعات در بخش کشاورزی، افزایش بهره وری و امکان تولید محصولات مختلف در همه فصول اشاره کرد. پورمیدانی گفت: توجه به موضوع بهره وری درنهایت به افزایش امنیت غذایی منجر میشود که برای رسیدن به این هدف نهایی باید تعامل بین دستگاه های اجرایی استان افزایش پیدا کند. «داتوس» (DATOS) نام یک برنامه کاربردی در این زمینه است و از فناوریهای مختلفی بهره میبرد. بعد از جوانه زدن و گل دادن فرایند رشد تمام م شود و شما در ماه آذر می توانید محصول را برداشت کنید و این پیاز های گلدار را به زمین های باز منتقل دهید. خاک مناسب برای رشد این گیاه باید همواره دارای رطوبت 40 درصدی به بالا باشد. در گلخانههای کشت گل رز میزان رطوبت لازم در روز ۵۰ درصد و در شب به ۶۰ درصد میرسد. » توضیح داد: اول اینکه مصرف آب ما برای کشت ذرت حدود ۴۰ درصد بالاتر از دنیاست. به عقیده اینجانب تا انجام تحول تغییرات بنیادین زیربنائی در زیرساختهای کشاورزی سنتی برای پذیرش کاربرد علوم و فنون پیشرفته، این تغییرات چه در سرفصلها و چه درگرایشها تا سالها و تحمل زیانها و رنجها، دردی از مشکلات جامعه کشاورزی موجود را درمان نمیکند.

بنابراین در دانشگاههای چین از تخصصهای مرسوم تا بسیار پیشرفته تربیت میشوند تا در آینده جذب بازار کار داخل و یا فراملیتی خارج گردند. اما نامبرده پس از عدم موفقیت در کاریابی مناسب با راهنمائی اینجانب با کسب بورس فول برد تحصیلی یکی از بهترین دانشگاههای امریکا یهنی پنسیلوانیا جلای وطن کرد و اکنون نیز هم بعنوان پژوهشگررسمی و هم دانشجوی دکترا جذب بازار کار آنجا شده است. برای مثال یکی از دانشجویان سال دوم دوره کارشناسی در دانشگاه صنعتی اصفهان بنام آقای مهندس امین افضل تحت راهنمائی اینجانب توانست برای اولین بار این سیستم هوشمند را برای کنترل چهارعامل نور، درجه حرارت محیط، رطوبت نسبی خاک و هوا، طراحی کرده و بسازد و حتی ثبت اختراع نماید، که در اغلب جراید و روزنامه ها نیز منعکس شده و مقاله آن با کمک اینجانب تهیه و در کنگره بین المللی کرمان شهریور83 بصورت شفاهی ارائه شد و مورد استقبال بی نظیر اساتید و دانشجویان کشور قرار گرفت. آقای دکتر اکبر صناعی متولد 1325شمسی (اصفهان)، از اعضای پیشکسوت هیأت علمی و مؤسس گروه مکانیک بیوسیستم دانشگاه صنعتی اصفهان و بنیانگذار اولین “هسته تحقیقات کاربردی ماشینها و فن آوریهای پیشرفته کشاورزی دقیق در ایران” هستند که پس از سالها آموزش و پژوهش و امور مدیریت اجرائی در زمینههای مختلف بخصوص کشاورزی دقیق و به رشته تحریر در آوردن مقالات متعدد مطرح در کنگرههای جهانی و مجلات ISI و همچنین چندین ثبت اختراع و نوآوری در زمینههای مختلف علوم و فنون جدید در سال 1384 از دانشگاه صنعتی اصفهان بازنشسته شده و پس از یکسال.بعنوان عضو هیات علمی رسمی تمام وقت دانشگاه آزاد اسلامی منصوب گردیدند.

ایشان با اشتیاق به ارائه مقاله اینجانب که حاصل تحقیقات در انگلستان بود، مرا دعوت به کنگره بعدی با تامین کل هزینههای کنفرانس نمود و حتی در همان کنگره ما را از پرداخت حق ثبت نام معاف نمود. بنظر اینجانب ایران با شرایط آب و هوائی متنوع چهارفصل و موقعیت سوق الجیشی خاص موجود در منطقه با وسعت بیش از 648000/1 میلیون کیلومتر مربع که فعلا تا حدود 20 میلیون هکتار آن قابلیت کشاورزی داشته است که میتواند با تامین آب و بستری سازی مناسب تا 30 میلیون هکتار هم چه بصورت آبی و دیم با تهیه امکانات لازم از جمله آب و آمادهسازی اراضی بایر قابل کشت گردد، مستعد توجه عمیق به سرمایه گذاری در نهادینه کردن تحقیقات بهروز و پیشرفته در علوم و فن آوری های نوین است. چون آنها با تفکرعمیق و اعتقاد راسخ به تلاش علمی پؤوهشی و یا اجرائی در کلیه زمینههای اقتصادی از جمله کشاورزی تا حد پیشرفتهترین علوم و فنون سرمایه گذاری نموده و دقیقاً از تخصصهای بالای ذیربط در هر ردهای استفاده میکند. بنابراین، بهمنظور تشریح دیدگاههای دکتر صناعی، بعنوان چهرهای پیشکسوت در امر مهندسی بیوسیستم و بالاخص زمینههای گسترده کشاورزی دقیق، چندی پیش فرصتی فراهم آمد تا ملاقاتی حضوری با ایشان حاصل گردد و مصاحبهای نیز با ایشان ترتیب دادیم که در ادامه به استحضار خوانندگان گرامی میرسد.