از سبد صادراتی محدود گرفته تا تراز تجاری منفی

به گزارش ایسنا، آمارهای ماه های اخیر حکایت از روند کاهشی ارزش صادرات غیرنفتی دارد. به طوری که در ده ماهه سال قبل تراز تجاری کشور بدون احتساب نفت خام 14 میلیارد دلار منفی بود.

در مدت مذکور 113 میلیون تن کالای غیرنفتی به ارزش 40.5 میلیارد دلار صادر شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی 9 درصد افزایش و از نظر ارزش 11 درصد کاهش داشت. همچنین طی 10 ماهه سال قبل 33 میلیون تن کالا به ارزش 54.4 میلیارد دلار به کشور وارد شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی و ارزشی 18 و 12 درصد افزایش داشت.

همچنین در این مدت سهم پنج مقصد اصلی صادراتی کشور از ارزش کل صادرات 74 درصد و سهم پنج منبع اصلی وارداتی کشور از ارزش کل واردات 77 درصد بوده است.

پنج مقصد اصلی صادراتی ایران از ابتدای سال 1402 تا پایان دی ماه عبارتند از چین با ارزش 11.5 میلیارد دلار، عراق با 7.7 میلیارد دلار، امارات با 5.2 میلیارد دلار و ترکیه با ارزش. 5 میلیارد دلار و هند 1.8 میلیارد دلار. پنج منبع اصلی واردات کالا به کشور شامل امارات متحده عربی با 17.1 میلیارد دلار، چین با 15.2 میلیارد دلار، ترکیه با 6 میلیارد دلار، آلمان با 1.8 میلیارد دلار و هند با 1.6 میلیارد دلار است.

مقامات دولتی معتقدند بخش مهمی از کسری تجارت غیرنفتی در ماه‌های اخیر ناشی از کاهش قیمت‌های جهانی به‌ویژه در حوزه محصولات پتروشیمی است که بخش بزرگی از صادرات غیرنفتی ایران را تشکیل می‌دهد و وجود دارد. کاهش 40 درصدی قیمت های جهانی

همچنین مهدی زاگامی رئیس سازمان توسعه تجارت در یکی از جلسات شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی در استان تهران گفت: دلیل اصلی افزایش وزن واردات و کاهش ارزش صادرات در 9 ماهه پایانی سال گذشته اغراق در اظهار واردات و کم اظهاری صادرات است. اساساً طبق گفته های ایشان، ارزش گذاری و کم ارزشی و همچنین کارت های اجاره ای ناشی از چند نرخی بودن ارز است.

بخش خصوصی چه می گوید؟

اما با توجه به اهمیت صادرات غیرنفتی به کشور، بررسی دلایل روند نزولی صادرات بسیار حائز اهمیت است. معاون تحقیقات اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی با عنوان «وابستگی به بازارهای محدود و خام فروشی چالش اصلی صادرات غیرنفتی ایران در دهه گذشته» به بررسی دلایل کاهش صادرات غیرنفتی پرداخت. و تراز تجاری ضعیف

بر اساس این گزارش، صادرات غیرنفتی ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های زیادی مواجه بوده و تکیه بر تعداد محدودی از مقاصد صادراتی و تمرکز بر صادرات کالاهای اولیه دو مشکل اصلی در این حوزه محسوب می‌شود. زیرا این امر نه تنها خطرات اقتصادی را افزایش می دهد، بلکه از توسعه پایدار و ایجاد اشتغال نیز جلوگیری می کند.

سهم چین و عراق بیش از 50 درصد از صادرات غیرنفتی ایران است

از سوی دیگر، تحلیل آمار صادرات غیرنفتی ایران در ده سال گذشته نشان می دهد که بیش از 80 درصد صادرات کشور به ده مقصد عمده صادراتی کشور تعلق دارد. این در حالی است که چین و عراق به تنهایی بیش از نیمی از صادرات غیرنفتی ایران را به خود اختصاص داده اند، اما این وابستگی شدید به این دو کشور خطرات اقتصادی را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد. به عنوان مثال، هرگونه تغییر در سیاست های تجاری یا تنش های سیاسی این کشورها می تواند به طور قابل توجهی بر اقتصاد ایران تأثیر بگذارد.

از سوی دیگر، از 10 مقصد عمده صادراتی ایران در سال 1401، هفت کشور از مهم ترین مقاصد صادراتی کشور در سال 1392 بوده اند که نشان می دهد طی 10 سال گذشته تفاوت چشمگیری در مقاصد صادراتی ایران وجود نداشته است. تمرکز بر تعداد محدودی از بازارها، ایران را در برابر تحریم ها و نوسانات اقتصادی در این کشورها آسیب پذیر می کند. همچنین بخش بزرگی از صادرات غیرنفتی ایران مربوط به محصولات پتروشیمی و نفتی است. این محصولات به عنوان کالاهای اولیه شناخته می شوند و ارزش افزوده کمی دارند. بنابراین تمرکز بر صادرات این محصولات مانع از توسعه صنایع پیشرفته و ایجاد فرصت های شغلی پایدار در کشور می شود.

در ده سال گذشته برخی از کشورها مانند مصر، ترکمنستان، کره جنوبی و ژاپن که در ابتدای دوره جزو مقاصد اصلی صادرات ایران بودند، به مرور زمان به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، نبود مزیت رقابتی و تغییرات، جایگاه خود را از دست داده‌اند. . الگوهای تجارت و جهانی شدن یکی از دلایل این امر است.

به طور کلی، ده مقصد اصلی صادراتی کشور در ده سال گذشته را می توان به دو دسته تقسیم کرد. دسته اول کشورهایی هستند که در این ده سال جایگاه خود را حفظ کردند و دسته دوم کشورهایی هستند که جایگاه خود را به عنوان مهمترین مقصد صادراتی ایران از دست دادند. در مورد دسته دوم عوامل متعددی باعث از دست دادن جایگاه این کشورها شد که مهمترین آنها وجود تحریم های بین المللی علیه ایران و در نتیجه عدم تمایل بسیاری از کشورها به مقابله با ایران است.

به طور کلی، اتکا به بازارهای محدود و فروش نفت خام دو چالش بزرگ برای توسعه صادرات غیرنفتی ایران است. برای حل این مشکل باید با اتخاذ سیاست های مناسب، تنوع مقاصد صادراتی و محصولات صادراتی را افزایش داد.

انتهای پیام/